ปางที่ ๕
ปางรับมธุปายาส
พระพุทธรูปปางนี้ อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิ แบพระหัตถ์ทั้งสองยื่นออกไปข้างหน้า เป็นกิริยารับมธุปายาส พระปางนี้ทำแบบนั่งห้อยพระบาทก็มี แต่ก็เห็นมีอยู่เฉพาะที่หอกรมานุสรเท่านั้น แบบนี้ขัดกับตำนาน
ตำนานพระพุทธรูปปางนี้ รวมอยู่กับตำนานพระพุทธรูปปางลอยถาด ซึ่งเป็นปางที่ ๗
ข้อมูลจากหนังสือ "ตำนานพระพุทธรูปปางต่าง ๆ" นิพนธ์ของ พระพิมลธรรม ราชบัณฑิต (ชอบ อนุจารีมหาเถร)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ประวัติความเป็นมา
ณ หมู่บ้านตำบลอุรุเวลา เสนานิคม แขวงเมืองพาราณสีไม่ไกลจากที่ประทับของพระมหาบุรุษบรมโพธิสัตว์นัก เช้าตรู่ของวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๖ ธิดาของกฎุมพีนายบ้านเสนานิคมมีชื่อว่านางสุชาดา มีความปรารถนาจะทำการบวงสรวงเทวดา ณ ควงไม้นิโครธพฤกษ์นั้น เพราะนางได้ตั้งปณิธานไว้ว่า ขอให้นางได้มีสามีที่ดีมีสกุลเสมอกัน กับขอให้ได้บุตรคนแรกเป็นชาย ครั้นต่อมานางสุชาดาได้สามีและบุตรชายสมความปรารถนา นางจึงหุงข้าวปายาสคือข้าวสุก หุงด้วยน้ำนมโคล้วนเสร็จแล้ว จัดลงในถาดทองนำไปที่ต้นนิโครธพฤกษ์ ครั้นถึงต้นไทรก็แลเห็นพระมหาบุรุษงามด้วยรัศมี มีความโสมนัสเป็นอย่างยิ่ง สำคัญว่าเป็นรุกขเทวดา จึงน้อมถาดข้าวมธุปายาสเข้าไปถวายด้วยความเคารพยิ่งขณะนั้นบาตรของพระองค์ที่ฆฏิการพรหมถวายเผอิญได้อันตรธานหาย พระองค์จึงทรงเหยียดพระหัตถ์ทั้งสองออกรับข้าวมธุปายาสนั้นทั้งถาด แล้วทอดพระเนตรแลดูนาง นางเห็นพระอาการจึงทูลถวายทั้งถาดโดยทูลว่า “ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าข้าพเจ้าขอถวายข้าวมธุปายาสพร้อมทั้งถาดภาชนะทองอันรองใส่ ขอพระองค์จงรับไปโดยควรแก่พระหฤทัยปรารถนาเถิด”แล้วนางก็กราบถวายบังคมลากลับไปยังบ้านแห่งตน พร้อมกับความโสมนัสชื่นชมยินดีเป็นอย่างยิ่ง
